Filistin davasını çizgi romanıyla dünyaya duyuran Amerikalı çizer Joe Sacco'nun 1995'te Bosna Savaşı sırasında bizzat tanıklık ettiği acıları anlattığı 'Gorajde', geçtiğimiz günlerde Türkçeye çevrildi. Sacco'nun çizgilerine yansıyan insan yüzlerindeki acılar, savaşın soğuk yüzünü belgesel gerçekliğiyle bir kez daha ortaya koyuyor.
Aralık 1995... Sırplarla aralarında süren savaşın sona erdiğini televizyondan öğrenen Boşnaklar, barışa nasıl sevineceklerini dahi bilmiyordu. Üç yıldır görmediği zulüm kalmayan halkın çektiği acılar, yanlarına kâr mı kalmıştı! Evet, tek hükümet kurulacaktı, savaş suçluları yargılanacaktı. Ama bunların Bosna'nın doğusunda Drina Nehri çevresine kurulu küçük bir kent olan Gorajde halkı için önemi yoktu. Onların dilindeki 'Peki Gorajde'ye ne olacak?' cümlesiydi. Sırp askerleri, içerisinde yaşayan insanlar gibi yok etmeyi başaramamışlardı Gorajde'yi. Ama geriye yıkık bir şehir bırakmışlardı. Savaşın sona erdiği açıklandığı sıralarda 'Filistin' çizgi romanının yazarı Joe Sacco da oradaydı. Filistin halkının yaşadıklarını çizgileriyle anlatan Sacco, bu kez başka bir savaşı muhataplarının dilinden dinlemek ve çizgilerine aktarmak üzere Gorajde'de bulunuyordu.
Amerikalı savaş muhabiri Joe Sacco'nun 'Güvenli Bölge Gorajde' kitabında Boşnakların maruz kaldığı zulüm, bir gazeteciden çok psikolog edasıyla aktarılmış. Halk da Sacco'ya elinden gelen yardımı göstermekten kaçınmamış. İşgalin nasıl insanlık dışı boyutlara ulaştığını bir yazar/çizer üzerinden dünyaya duyurmak istiyorlar belki de. Her ayrıntıyı atlamadan anlatıyor, hatta izletiyorlar. "Gorajde şehrinde anlatılamayacak kadar korkunç videolar dolaşıyor. Yağan bombaların amatör çekimleri, uçaksavar füzesi ile ikiye bölünmüş çocuklar, anestezi yapılmadan kesilen bacaklar..." diyor Sacco. Bunun ancak bir korku filmi olabileceğini söylüyor.
Eserleriyle sanatın toplumsal sorunlarla nasıl bütünleşebileceğini gösteren çizer, bombalanmış mekânların onarılıp kafelere dönüştürüldüğünü anlatıyor. Havaya uçurulmadan bir araya gelen gençler, savaştan başka bir şeyden bahsetmek istiyorlar. Yeni çıkan kitaplardan, filmlerden, yeni modalardan... Okulları, kütüphaneleri, kültür merkezleri bombalanan gençler, sanattan bahsetmesi için Sacco'ya yalvarıyorlar.
Gorajde'nin Belgeseli gibi
Sacco'nun Filistin'deki çaresizliği açığa çıkardığı çizgi romanı "Filistin" geçtiğimiz aylarda Türkçede yayınlanmıştı. Çizerin, 1995 yılında Doğu Bosna'da geçirdiği dört aylık dönemde Boşnaklarla yaptığı röportajlardan oluşan 'Güvenli Bölge Gorajde' (İthaki Yayınları) de Tayfun Pirselimoğlu'nun sunumuyla nihayet Türkçede. 2001'de en iyi çizgi roman ödülü alan kitap, o bildiğimiz, bir solukta okunan çizgi romanlardan değil. Anlatımı ne kadar sade olsa da anlatılan en acımasız savaşlardan biri olduğu için okunması güçleşiyor. Çizgilere yansıyan insan yüzlerindeki acılar, okurun yolunu kesiyor ister istemez.
Sacco, kentin doktorundan öğretmenlerine, yaşlılardan yeni doğum yapmış kadınlara kadar herkesle sohbet edip savaşı her birinin açısından ortaya koymuş. Kentin havai kızlarının Amerikan kotu isteklerini yerine getiriyor, konvoyların getirdiği şeker ve undan yapılan tatlıları, harabeden bozma bir evde yemeyi de ihmal etmiyor. Sacco'nun acıları 'olabilir' kılan anlatımı dahi Boşnaklarla yediği yemeklerin tadının bir anda savaş sohbetiyle bölünmesine engel olamıyor.
Sacco'nun diğer kitapları gibi 'Güvenli Bölge Gorajde' de anı, röportaj ve çizginin iç içe geçtiği bir eser. Onun çizgilerinde, işgalin bıraktığı izleri de kare kare görmek mümkün. Savaşlar, bir gün sona eriyor; fakat açtığı yaraların kapanması zaman alıyor ve hiç kapanmıyor çoğu zaman. Sacco'nun çizgileri bir belgesel aslında; savaşı ve zulmü unutanlara hatırlatıyor Bosna halkının yaşadığı zulmü. Ve elini silahtan çekmeyenlere, bir daha savaşma diyor, bir daha asla öldürme!
Zaman
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder